Rolnictwo ekologiczne - moda? czy powrót do źródeł

Czym jest rolnictwo ekologiczne ?

Bardzo często rolnictwo ekologiczne utożsamiane jest z rolnictwem prymitywnym, zacofanym, w którym nic się nie dzieje i wszystko samo rośnie. Tymczasem jest ono nowoczesnym systemem produkcji rolniczej, łączącym wiedzę i wrażliwość rolnika oraz doświadczenia wielu pokoleń z najnowszymi osiągnięciami nauki, pozwalającymi na zrozumienie przyrody i współdziałanie z nią.

Rolnictwo ekologiczne (biologiczne, organiczne) - to system gospodarowania, który promuje zgodną ze środowiskiem naturalnym, socjalnie i ekonomicznie stabilną produkcję bezpiecznej żywności i surowców. Zapewnia ochronę zasobów przyrodniczych, krajobrazowych, społecznych i kulturowych, a także umożliwia trwały i zrównoważony rozwój terenów wiejskich. Ten system gospodarowania jest uregulowany prawnie.

Rolnictwo ekologiczne to odpowiedzialność rolnika za środowisko, w którym produkowana jest żywność. Odnosi się on z szacunkiem dla układu gleba-roślina-zwierzęta i dzięki temu może utrzymywać układ, jakim jest jego gospodarstwo, w równowadze.

 

Czego nie wolno stosować w rolnictwie ekologicznym?

·         nawozów sztucznych

·         pestycydów

·         regulatorów wzrostu

·         mieszanek przemysłowych w żywieniu zwierząt

·         dodatków do pasz (np. antybiotyki, mocznik)

·         genetycznie modyfikowanych organizmów

 

Co w zamian?

·         płodozmian

·         rośliny motylkowe

·         nawozy organiczne (kompost, nawozy zielone, obornik)

·         naturalne nawozy mineralne (dolomit, bazalt, naturalne fosforyty)

·         naturalne metody ochrony roślin

·         pasze wyprodukowane w gospodarstwie odpowiednie dla danego gatunku

·         leczenie środkami naturalnymi

 

Co otrzymujemy ?

·         przyjazne i bezpieczne miejsce pracy dla rolnika

·         wystarczającą ilość żywności o wysokiej jakości

·         system, w którym człowiek zamiast dominować nad przyrodą, tak jak w innych systemach produkcji rolnej, współdziała z nią i respektuje układ gleba-roślina-zwierzęta

·         glebę, w której tętni życie

·         zdrowe zwierzęta

·         bogactwo gatunkowe roślin i zwierząt, także dziko żyjących

·         piękny, bogaty i zróżnicowany krajobraz rolniczy

·         system, który zachowuje przyrodę dla przyszłych pokoleń

  

Czym rolnicy nawożą uprawy? Jak radzą sobie z chorobami, insektami i chwastami?

Rolnictwo ekologiczne jest ściśle związane z glebą. Od jej zdrowotności zależy zdrowie roślin, zwierząt i ludzi. Gleba jest środowiskiem życia dla miliardów mikro- (bakterie) i makroorganizmów (dżdżownice), które uczestniczą w skomplikowanych procesach biologicznych, biochemicznych i fizykochemicznych prowadzących do rozkładu materii organicznej i przetwarzaniu jej w związki przyswajalne dla roślin. Jedynie organizmy glebowe dostarczają roślinom składniki pokarmowe w odpowiedniej formie, ilości i proporcjach.

 Rolnik ekologiczny poprzez stosowanie płodozmianu, nawozów organicznych i roślin motylkowych, które dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi mają zdolność do wiązania azotu atmosferycznego, wpływa na poprawę struktury gleby, jej zdolności utrzymywania wody i karmi pożyteczną florę i faunę glebową.

Gleba tętniąca życiem o dobrej strukturze zapewnia wyprodukowanie zdrowych roślin, które potrafią się bronić przed chorobami i insektami, a także lepiej konkurują z chwastami.

Podstawową strategią w kontroli szkodników i chorób jest zapobieganie poprzez odpowiednie odżywienie roślin i rozsądne gospodarowanie. Chwasty są kontrolowane poprzez właściwy płodozmian, stosowanie roślin ochronnych, uprawę mechaniczną, odchwaszczanie płomieniowe i pielenie ręczne. Natomiast populacje szkodników są unieszkodliwiane przez organizmy glebowe, np. dostarczane wraz z kompostem drapieżne nicienie żywiące się guzakami, rośliny pułapki - np. cykoria, kukurydza, żyto, cebula na mątwika ziemniaczanego i buraczanego, owady pożyteczne - np. biedronki żywiące się mszycą i ptaki. Zatem celem rolników ekologicznych jest ochrona wrogów naturalnych szkodników, poprzez zapewnienie im dogodnych warunków bytowania (np.: ochrona gniazd, zadrzewień, miedz itd.). Jeśli zdarzy się, że populacja szkodnika wymknie się spod kontroli, stosuje się naturalne środki ochrony roślin, np. olejki roślinne.

 

Jak dba się o zwierzęta w rolnictwie ekologicznym?

Zwierzęta są nieodłączną częścią gospodarstwa ekologicznego. Produkcja zwierzęca zaspakaja zapotrzebowania roślin uprawnych na składniki odżywcze i wzbogaca materię organiczną gleby. Dzięki temu możliwe jest tworzenie i podtrzymywanie wzajemnych zależności między glebą a roślinami, roślinami a zwierzętami i zwierzętami a glebą. Umożliwia to utrzymanie i zwiększanie urodzajności gleby w długofalowej perspektywie.

W projektach budynków i wybiegów muszą być spełnione normy dla konkretnej grupy zwierząt. Natomiast obsada zwierząt gospodarskich musi zapewniać im dobrostan i pozwalać na wyrażanie naturalnych zachowań. Zwierzęta gospodarskie muszą mieć dostęp do wybiegów.

W rolnictwie ekologicznym pierwszeństwo w doborze ras mają stare, rodzime rasy zwierząt, które są odporne na choroby występujące w przypadku nowych, wysokowydajnych ras zwierząt wykorzystywanych w rolnictwie przemysłowym np. zespół napięcia u świń, zespół PSE, nagła śmierć, spontaniczne poronienia, trudne porody wymagające cesarskiego cięcia. Dzięki temu chroni się stare rasy zwierząt przyczyniając się do zwiększania bioróżnorodności w systemie.

Celem karmienia jest zapewnienie jakości produkcji, a nie jej maksymalizacja, przy jednoczesnym zaspokojeniu potrzeb odżywczych zwierząt gospodarskich. Podstawą żywienia młodych ssaków jest mleko matki. W żywieniu zwierząt nie wolno stosować antybiotyków, substancji leczniczych, czynników wzrostowych ani innych substancji przeznaczonych do stymulowania wzrostu lub produkcji. Zabronione jest wymuszone karmienie zwierząt.

Rolnik ekologiczny zapobiega chorobom zwierząt poprzez wzmacnianie układu odpornościowego już od ich urodzenia. Młode karmione są mlekiem matki, dzięki czemu otrzymują od niej przeciwciała i nie są separowane wkrótce po urodzeniu, jak to ma miejsce w gospodarstwach przemysłowych. Prawidłowe odżywianie, odpowiednia obsada w budynkach i na wybiegach oraz pozwalanie zwierzętom na wyrażanie naturalnych zachowań jest ważnym czynnikiem w redukcji stresu. Im mniejszy stres, tym mniej zachorowań. Jeśli jednak zdarzy się choroba, zwierzęta leczy się preparatami naturalnymi. W rolnictwie ekologicznym najważniejszy jest dobrostan zwierząt, dlatego w uzasadnionych przypadkach, aby zapobiec cierpieniu zwierzęcia, stosuje się antybiotyki i leki przeciwbólowe. Jest to ściśle monitorowane przez jednostkę certyfikującą. Mleko podlega 2-3 krotnie dłuższemu okresowi karencji niż ma to miejsce w gospodarstwach konwencjonalnych (ok. 2 miesiące). Mięso lub mleko zwierzęcia, które było leczone antybiotykami więcej niż trzy razy, nie może być sprzedane jako ekologiczne.

Rolnictwo ekologiczne w świetle prawa - jakość, której można ufać

Dynamiczny rozwój rolnictwa ekologicznego na świecie oraz towarzyszące mu pojawienie się pseudo produktów ekologicznych na rynku, stworzyły konieczność wprowadzenia norm prawnych dotyczących zasad produkcji, kontroli i znakowania żywności wytwarzanej metodami ekologicznymi. Ochrona praw konsumentów zainteresowanych produktami ekologicznymi, a także producentów ekologicznych przed nieuczciwą konkurencją stały się priorytetami.

Dzięki wspólnemu wysiłkowi i współpracy ze strony organizacji międzynarodowych, jak i działań rządów poszczególnych państw oraz sektora prywatnego stworzono spójne i klarowne zasady dotyczące rolnictwa ekologicznego. Rolnictwo ekologiczne jest objęte bardzo szczegółowymi procedurami po to, aby stworzyć szczelny system, gdzie gwarantowana jest jakość i bezpieczeństwo produktów.

Na poziomie międzynarodowym najistotniejszą rolę w tworzeniu regulacji prawnych dotyczących rolnictwa ekologicznego odegrała Międzynarodowa Federacja Rolnictwa Ekologicznego - IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movement), która w 1982 r. jako pierwsza opracowała „Podstawy Standardów Rolnictwa Ekologicznego” (IFOAM Basic Standards for Organic Agriculture). Następnie na początku lat 90. powstał Wspólny Program Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO, opracowywany od 1991 r. jako projekt wytycznych w sprawie produkcji, przetwórstwa, znakowania oraz zbytu żywności wytwarzanej metodami ekologicznymi (Guidelines for the Production, Processing, Labelling and Marketing of Organically Produced Foods).

 

 Na poziomie europejskim obowiązują:

·         Rozporządzenie Komisji nr 94/92/EWG z dnia 14 stycznia 1992 r. ustanawiające szczegółowe zasady wprowadzenia w życie uzgodnień dotyczących przywozu z państw trzecich przewidzianych w rozporządzeniu nr 2092/91/EWG;

·         Rozporządzenie Komisji nr 1788/2001/WE ustanawiające szczegółowe zasady wykonania przepisów dotyczących świadectwa kontroli w odniesieniu do przywozu z państw trzecich, na podstawie art. 11 rozporządzenia Rady nr 2092/91/EWG;

·         Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1452/2003 z dnia 14 sierpnia 2003 r. utrzymujące odstępstwo przewidziane w art. 6 ust. 3 lit. a) rozporządzenia Rady nr 2092/91/EWG w odniesieniu do niektórych gatunków nasion i roślinnego materiału rozmnożeniowego oraz ustanawiające zasady proceduralne i kryteria dotyczące tego odstępstwa.

·         W niektórych krajach europejskich, np.: w Wielkiej Brytanii, Danii, Austrii, Szwecji, Szwajcarii, grupy producenckie rolników ekologicznych utworzyły swoje własne standardy i systemy znakowania produktów ekologicznych na długo zanim przepisy państwowe weszły w życie. Znaki te dzięki uznanej marce cieszą się zaufaniem konsumentów i są jednym z powodów obecnego rozkwitu rynku produktów ekologicznych w tych krajach.

 

Przepisy prawne obowiązujące w Polsce:

·         Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 93, poz. 898). dotycząca produkcji ekologicznej

·         Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie określenia jednostki organizacyjnej kwalifikującej środki ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych środków (Dz. U. nr 164 z 2004r. poz. 1719);

·         Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki organizacyjnej kwalifikującej nawozy lub środki poprawiające właściwości gleby do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych nawozów i środków

 

Większość wymienionych aktów prawnych jest dostępna na stronie internetowej www.minrol.gov.pl w dziale rolnictwo ekologiczne.

 

Co oznacza, że produkt jest ekologiczny?

Tak zwana „zdrowa żywność” czy też „żywność naturalna” nie ma nic wspólnego z żywnością ekologiczną. Jedynie żywność wyprodukowana w gospodarstwach posiadających certyfikat zgodny z prawem może być nazywana ekologiczną. Certyfikat jest przyznawany przez akredytowane jednostki certyfikujące jedynie tym produktom, które zostały wyprodukowane i przetworzone zgodnie ze standardami prawnymi zaakceptowanymi przez rząd danego kraju. Kontroli podlegają producenci, miejsce i warunki produkcji, system produkcji i metody przetwarzania produktów oraz same produkty - otrzymują logo danego systemu certyfikacji.

 

Dlaczego produkty ekologiczne są droższe?

Cena produktów ekologicznych jest wyższa, ponieważ odzwierciedla prawdziwe koszty produkcji żywności. Produkcja ekologiczna jest bardziej pracochłonna, ponieważ wymaga większych nakładów pracy ręcznej (zwalczanie chwastów, tradycyjne metody przetwarzania produktów). Produkty ekologiczne muszą spełniać bardzo surowe normy, których wypełnienie wymaga zwiększonych nakładów finansowych. Ponadto plony osiągane przez rolnika ekologicznego są niższe.

Szacuje się, że gdyby dodać do ceny żywności konwencjonalnej wszystkie jej ukryte koszty, to jej cena byłaby taka sama lub wyższa niż produktów ekologicznych. Jednakże, jeśli weźmie się pod uwagę koszty leczenia konsumentów, to u ludzi spożywających produkty ekologiczne są one znacznie niższe, w rezultacie spożywanie żywności ekologicznej jest tańsze.

 Informacje pochodzą z ogólnie dostępnej wiedzy i Internetu.